Νέδουσα: Ο Πολιτιστικός και Ιστορικός Θησαυρός της Μεσσηνίας
Η Νέδουσα βρίσκεται στο βορειοδυτικό Ταϋγετο, σε υψόμετρο 701 μέτρων, μόλις 19 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα. Το γραφικό αυτό χωριό εξελίχθηκε σε ένα ζωντανό παράδεισο όπου οι παραδόσεις συναντούν την ιστορία.
Ρίζες και Παλαιότερα Ονόματα
Μέχρι το 1927, το χωριό ονομάζονταν “Μεγάλη Αναστάσοβα” ή “Μεγάλη Αναστασίτσα”. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκατέλειψαν την αρχική θέση στα Βυθισμένα – κοντά στον ναό της Αγίας Βαρβάρας – λόγω κατολισθήσεων και εγκατέστησαν τον οικισμό στη σημερινή του τοποθεσία.
Αρχαία Παράδοση και Διονυσιακή Λατρεία
Στην Αρχαϊκή περίοδο, η περιοχή φέρει το όνομα Δενθαλιάτις. Οι Δενθάλοι λάτρευαν τον Διόνυσο, καλλιεργούσαν αμπέλια και ζούσαν μέσα από τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι ντόπιοι διατηρούν μέχρι σήμερα το αγροτικό δρώμενο που αναβιώνει κάθε Καθαρά Δευτέρα, τιμώντας τις αρχαίες παραδόσεις με ζωντανές εκδηλώσεις.
Συμβολή στην Ελληνική Επανάσταση
Οι κάτοικοι της Νέδουσας έδρασαν με θάρρος κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, παρέχοντας καταφύγιο σε πολλούς διωγμένους από τον Ιμπραήμ. Ο ήρωας Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστός ως «Νικηταράς ο Τουρκοφάγος», γεννήθηκε στο χωριό, και οι ιστορικοί τεκμηριώνουν την ενεργή του συμβολή.
Πολιτιστική Κληρονομία και Μνημεία
Στο χωριό, ο επισκέπτης μπορεί να δει την οικία του, η οποία αποκαταστάθηκε με σεβασμό στην ιστορία και την παράδοση. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Νεδουσαίων, σε συνεργασία με ιδιώτες και τον Δήμο και αποτελεί, σήμερα, ένα στολίδι για την Νέδουσα και τον Ταϋγετο. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως τα αντικείμενα στο εσωτερικό της οικίας ειναι όλα αυθεντικά της τότε εποχής. Επίσης, στην πλατεία, ο επισκέπτης μπορεί να δει την προτομή του Έλληνα αγωνιστή.
Το Εντυπωσιακό Γεφύρι και οι Νερόμυλοι
Στην είσοδο του οικισμού, το μονότοξο γεφύρι του Παντελικού, με άνοιγμα 12 μέτρων και ύψος 22 μέτρων, καλωσορίζει τους επισκέπτες. Οι ντόπιοι κατασκεύασαν το γεφύρι το 1906 και δημιούργησαν παράλληλα τους χαρακτηριστικούς πέτρινους νερόμυλους, που προσδίδουν στο τοπίο μια ιδιαίτερη γοητεία.
Η Ιστορική Μονή Μαρδακίου
Μόλις 3 χιλιόμετρα από τη Νέδουσα, οι προσκυνητές επισκέπτονται την ιστορική Μονή Μαρδακίου, όπου ο καθολικός ναός τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου της «Χρυσοπηγής». Οι πιστοί συγκεντρώνονται κάθε χρόνο στις 15 και 23 Αυγούστου για να θαυμάσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας
Η Θριαμβευμένη Μνήμη της Χορηγόσκαλας
Οι ντόπιοι θυμούνται με σεβασμό την ηρωική πράξη στη «Χορηγόσκαλα», όπου είκοσι γυναίκες επέλεξαν να γκρεμιστούν με τα παιδιά τους αντί να πέσουν στα χέρια των Τουρκοαιγυπτίων, στα τέλη Μαΐου του 1826. Οι φορείς της Αλαγονίας δημιούργησαν ένα ντοκιμαντέρ που τιμά αυτό το περιστατικό, ενώ τον Μάιο του 2021, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου κάτω από τα βράχια της Χορηγόσκαλας, στον δρόμο προς το χωριό Νέδουσα. Το άγαλμα της Ελληνίδας αγωνίστριας φιλοτέχνησε ο Μεσσήνιος γλύπτης, Ιωάννης Γκούζος.
Θρησκευτικά και Κοινοτικά Κέντρα
Στην καρδιά του χωριού, ο ενοριακός ναός της Αγίας Αικατερίνης, που χτίστηκε μεταξύ 1830 και 1840, συγκεντρώνει την κοινότητα και ζωντανεύει την πίστη των κατοίκων. Στις πλατείες γύρω από το ναό, οι κάτοικοι τιμούν τους ήρωες της Επανάστασης μέσα από προτομές και αναμνήσεις. Επιπλέον, αξιόλογα είναι και τα πέτρινα εξωκλήσια των Αγίων Νεομαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, της Αγίας Τριάδας, Αγίας Μαρίνας και Αγίου Γεωργίου, καθώς και το ιδιαίτερο εκκλησάκι του Αγίου Στράτηγου, κοντά στην είσοδο του χωριού, κτισμένο μέσα σε μία σπηλιά.
Το Αναρριχητικό Πάρκο για Ορεινούς Λάτρεις
Το 2013, ο Ορειβατικός Σύλλογος Καλαμάτας δημιούργησε το Αναρριχητικό Πάρκο Νέδουσας, που βρίσκεται στο φαράγγι κοντά στην είσοδο του χωριού. Οι λάτρεις της αναρρίχησης απολαμβάνουν πάνω από 50 διαδρομές, με βαθμούς δυσκολίας από 5 έως 8, ενώ το ευνοϊκό κλίμα της περιοχής τους επιτρέπει να παίζουν το άθλημα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Η Αυθεντική Παράδοση της Καθαράς Δευτέρας
Την Καθαρά Δευτέρα, οι ντόπιοι ζουν μια παράδοση που διασώζει την αρχαία Διονυσιακή λατρεία μέσω του «Δρώμενου της Ευετηρίας». Οι κάτοικοι συμμετέχουν ενεργά σε μια σειρά τελετουργικών πράξεων που περιλαμβάνουν:
- Μουτζούρωμα: Στην είσοδο του χωριού, ένας χωρικός καλωσορίζει τους επισκέπτες με καπνιά που δημιουργούν μια γιορτινή ατμόσφαιρα.
- Χορός των ΤράγΩΝ: Με προβιές και κέρατα, οι κάτοικοι διασχίζουν τους δρόμους, διώχνοντας τα κακά πνεύματα.
- Αροτρίωση: Δύο χωρικοί, ντυμένοι ως βόδια, οδηγούν ένα άροτρο γύρω από την πλατεία, ενώ γύρω τους όλοι κρατούν φαλικά σύμβολα και με προκλητικές και ακατάληλες εκφράσεις προσπαθούν να προκαλέσουν τις επιθυμίες της σάρκας και με τον τρόπο αυτό να τις ελευθερώσουν. Στο τέλος τα δύο βόδια (που συμβολίζουν το αρσενικό με το θηλυκό) πέφτουν στην γή και από πάνω τους πέφτει στάχτη που συμβολίζει σπόρους έτοιμους για γονιμοποίηση.
- Γάμος:
Ο γαμπρός και η “νύφη” προετοιμάζονται σε διαφορετικά σπίτια και συνοδεύονται από πλήθος κόσμου ο κάθε ένας μέχρι να συναντηθούν στην κεντρική πλατεία.
Το ζευγάρι, δύο άντρες εκ των οποίων ο ένας υποδύεται την νύφη, παντρεύεται ενώπιων όλων και ακολουθεί η αναπαραγωγική διαδικασία σε μια προσπάθεια να “προκαλέσει” γονιμότητα στις σοδειές.
- Θάνατος & Ανάσταση:
Στο τελευταίο στάδιο της τελετής, ο γαμπρός, τον οποίον υποδύεται ο “Καλόγερος” που στην είσοδο του χωριού έφαβε τους επισκέπτες, δολοφονείται και το σώμα του έρχεται σε φέρετρο μέχρι την πλατεία. Πάνω απ’ το πτώμα του, οι χωρικοί θρηνούν με πολλές σεξουαλικές αναφορές. Με αυτόν τον τρόπο ο γαμπρός αναστένεται και ο ερχομός της άνοιξης διασφαλίζεται αφήνοντας πίσω του τον νικημένο χειμώνα.
Τα δρώμενα τελειώνουν με ποτό και χορό που τον σέρνει ο πρώην νεκρός σε μια γιορτή για τη νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο.
Μια Ζωντανή Κληρονομιά
Η Νέδουσα προσφέρει στους επισκέπτες μια ολοκληρωμένη εμπειρία, όπου η ιστορία και η παράδοση ζωντανεύουν μέσα από τις καθημερινές δραστηριότητες και τις εορταστικές εκδηλώσεις. Οι επισκέπτες ζουν κάθε στιγμή μέσα σε έναν τόπο που τιμά το παρελθόν και διαμορφώνει ένα λαμπρό μέλλον, μέσα από τη συνεχή δράση και το πάθος των κατοίκων.
Συντάκτρια Δέσποινα Μπλάτζα – https://morfeszois.com/
