«Η αληθινή γενναιοδωρία ξεκινά από το θάρρος να δώσεις πρώτα στον εαυτό σου.» – Cheryl Richardson

Σε κάθε σχέση, προσωπική ή επαγγελματική, υπάρχει η διακριτική μορφή της γενναιοδωρίας: μια ήρεμη, σταθερή προσφορά που δεν αναζητά αναγνώριση. Είναι η φροντίδα που ρέει φυσικά, χωρίς επιδεικτικά δείγματα αρετής. Οι άνθρωποι που ζουν έτσι παρατηρούν, θυμούνται λεπτομέρειες και καλύπτουν ανάγκες χωρίς να τους ζητηθεί. Ωστόσο, όταν η φροντίδα γίνεται συνεχής υποχρέωση χωρίς ανταπόδοση, προκαλεί σωματική και ψυχική κόπωση.

Όταν η προσφορά προέρχεται από φόβο, ενοχή ή ανάγκη αποδοχής, μιλάμε για overgiving, φαινόμενο συνηθισμένο σε ανθρώπους με υψηλή ενσυναίσθηση. Η υπερπροσφορά δεν φαίνεται πάντα, γιατί είναι κοινωνικά επιβραβευμένη. Ωστόσο, λειτουργεί σαν διαρροή ενέργειας: θολώνει τα όρια, μειώνει τη συνείδηση του εαυτού και αυξάνει το στρες.

Όταν η αγάπη γίνεται υποχρέωση

Οι Hazel Markus και Shinobu Kitayama περιγράφουν τον «σχεσιακό εαυτό», τον εαυτό που σχηματίζεται μέσα από τις σχέσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η αγάπη συνδέεται στενά με την προσφορά. Όταν φροντίζεις συνεχώς, η αγάπη συχνά μετατρέπεται σε υποχρέωση, και η χαρά της σύνδεσης σε αγωνία επάρκειας.

Σχέσεις με άνιση δυναμική — οικογενειακές, φιλικές ή ερωτικές — δημιουργούν υπερπροσφορά από το ένα μέλος, ενώ το άλλο παραμένει παθητικός δέκτης. Η ασυμμετρία δεν είναι πάντα εμφανής, αλλά η εξάντληση γίνεται τελικά αδιαμφισβήτητη.

Η ψευδαίσθηση της δύναμης

Πολλοί υπερδότες περιγράφονται ως «δυνατοί άνθρωποι», που αντέχουν τα πάντα χωρίς να ζητούν βοήθεια. Στην πραγματικότητα, η εικόνα αυτή κρύβει μια βαθιά ανάγκη αποφυγής απόρριψης. Σύμφωνα με την Terri Cole, οι άνθρωποι που εκπαιδεύονται να βάζουν πρώτα τις ανάγκες των άλλων δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τις δικές τους. Η φροντίδα γίνεται στρατηγική επιβίωσης και η αυτοαπώλεια αναπόφευκτη.

Ψυχοσωματικές συνέπειες

Ο Dr. Gabor Maté τονίζει ότι η καταπιεσμένη ανάγκη για αυτοφροντίδα συνδέεται με ψυχοσωματικές εκδηλώσεις: κόπωση, ευερεθιστότητα, διαταραχές ύπνου και ακόμη αυτοάνοσα νοσήματα. Η εσωτερική φωνή που οδηγεί στην υπερπροσφορά συχνά έχει ρίζες στην παιδική ηλικία, σε σχέσεις όπου η αγάπη εξαρτιόταν από τη χρησιμότητα.

Πολιτισμικές ρίζες του overgiving

Σε πολλές κοινωνίες, η συνεχής προσφορά — ιδίως από τις γυναίκες — θεωρείται ένδειξη αρετής και ηθικής υπεροχής. Πολύ νωρίς, τα κορίτσια μαθαίνουν να είναι «καλές κόρες», «ανιδιοτελείς μητέρες», ενισχύοντας δυσκολίες στην έκφραση «όχι». Η κοινωνική ανταμοιβή θολώνει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε γενναιοδωρία και αυτοκαταστροφή.

Overgiving στην εργασία

Η υπερπροσφορά εμφανίζεται και στον επαγγελματικό χώρο, ιδιαίτερα σε επαγγέλματα φροντίδας. Οι εργαζόμενοι υπερβαίνουν τα όρια τους, συγχέοντας την επαγγελματική ταυτότητα με την προσωπική αξία. Έτσι, το overgiving παρουσιάζεται ως «ευσυνειδησία» ενώ στην πραγματικότητα είναι αυτοκαταστροφικό.

Η στροφή προς την ισορροπία

Η αναγνώριση της υπερπροσφοράς δεν σημαίνει απόσυρση. Σημαίνει επανατοποθέτηση: φροντίδα που ξεκινά από τον εαυτό και προχωρά προς τον άλλον. Η Brené Brown τονίζει ότι η αυθεντική σύνδεση απαιτεί τρωτότητα και αναγνώριση ορίων. Η προσφορά χωρίς εξάντληση δημιουργεί χώρο αμοιβαιότητας και αυθεντικότητας.

Ερωτήσεις αυτοπαρατήρησης όπως:

• «Γιατί νιώθω ενοχή όταν λέω όχι;»

• «Τι με κάνει να πιστεύω ότι η αξία μου εξαρτάται από το πόσο δίνω;»

• «Ποιο είναι το κόστος αυτής της συνεχούς φροντίδας για εμένα;»

βοηθούν στην κατανόηση και την επαναφορά ισορροπίας. Η αποδοχή ότι μια σχέση μπορεί να επιβιώσει χωρίς υπερπροσφορά δημιουργεί χώρο για αυθεντικότητα και ελεύθερη προσφορά — όχι θυσία, αλλά αμοιβαιότητα.

Θέλεις περισσότερα άρθρα;  Ακολούθησέ μας στο https://www.facebook.com/profile.php?id=61574820057874  και το https://www.instagram.com/morfeszois/  για να μη χάνεις τίποτα!

Αν αυτό το άρθρο σου άνοιξε νέους τρόπους σκέψης, συνέχισε να εξερευνάς τον κόσμο των εναλλακτικών ιδεών μέσα από τις υπόλοιπες σελίδες της κατηγορίας  https://morfeszois.com/katigories/enallaktika/

Συντάκτρια  Δέσποινα Μπλάτζα https://morfeszois.com/