Μπορεί σήμερα να κοιτάμε τα μαρμάρινα αγάλματα των αρχαίων θεών με δέος και θαυμασμό για την αισθητική τους τελειότητα, όμως η αρχαία εμπειρία ήταν πολύ πιο… ζωντανή. Νέα αρχαιολογική έρευνα αποκαλύπτει ότι τα αγάλματα των θεών στην Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη δεν ήταν ούτε άοσμα ούτε άψυχα. Ήταν ευωδιαστά, στολισμένα με λουλούδια, ντυμένα με υφάσματα και περιποιημένα με φροντίδα, σαν να ήταν ζωντανές παρουσίες.

Αυτή τη συναρπαστική αποκάλυψη μάς προσφέρει η Δανή ιστορικός Σεσίλια Μπρόενς, επιμελήτρια της περίφημης Γλυπτοθήκης της Κοπεγχάγης. Στο άρθρο της που δημοσιεύθηκε στο Oxford Journal of Archaeology, περιγράφει πώς οι αρχαίοι δεν περιορίζονταν στο να βλέπουν τα αγάλματα ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα – τα ζούσαν ως ιερές οντότητες. Και τι κάνεις όταν τιμάς μια θεϊκή παρουσία; Την περιποιείσαι, τη στολίζεις και την αρωματίζεις.

Η Τέχνη του Αρώματος: Μύρο και Θεότητα

Η χρήση αρωμάτων στην αρχαιότητα δεν είχε μόνο κοσμητική ή αισθητική σημασία. Ήταν βαθιά τελετουργική. Τα αρώματα της εποχής δεν είχαν βάση αλκοόλης όπως σήμερα, αλλά έλαια και λίπη – κυρίως ελαιόλαδο, που χρησίμευε ως φορέας για αιθέρια έλαια από τριαντάφυλλο, μύρο, κανέλα ή λεβάντα. Αυτές οι ευωδίες ήταν ισχυρά συμβολικά εργαλεία: καθαρτικά, εξαγνιστικά, και γέφυρες μεταξύ ανθρώπου και θεού.

Η Μπρόενς σημειώνει ότι οι πιστοί συχνά άλειφαν τα αγάλματα των θεών με αυτά τα αρωματικά μίγματα, σαν να φρόντιζαν το ίδιο το σώμα του θεού. Η κίνηση αυτή προσέδιδε στο άγαλμα όχι απλώς ιερότητα, αλλά μια αίσθηση φυσικής παρουσίας — σαν να «ανέπνεε» ανάμεσά τους.

Γιρλάντες, Υφάσματα και Χρυσός: Η «Κόσμησις» των Αγαλμάτων

Αυτή η πρακτική έντασσε τα αγάλματα στη ζωή της κοινότητας με έναν εξαιρετικά απτό τρόπο. Η διαδικασία του στολισμού, γνωστή ως κόσμησις, περιλάμβανε όχι μόνο αρώματα, αλλά και στεφάνια από φρέσκα λουλούδια, πολύχρωμες γιρλάντες, υφάσματα από λινό ή μετάξι και ακόμη και κοσμήματα από μέταλλο, τερακότα ή χρυσό. Τα αγάλματα των θεών μετατρέπονταν κυριολεκτικά σε αντικείμενα λατρείας με ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

Αυτό δεν ήταν απλή διακόσμηση — ήταν τελετουργική πράξη. Ήταν μια μορφή επικοινωνίας με το θείο. Τα αγάλματα δεν απεικόνιζαν απλώς τον θεό: ενσάρκωναν τη θεϊκή του υπόσταση. Και όπως φροντίζουμε έναν αγαπημένο, έτσι και οι αρχαίοι φρόντιζαν τα ιερά τους είδωλα.

Πολιτισμός των Αισθήσεων

Η αρχαιότητα ήταν πολιτισμός των αισθήσεων. Οι ναοί δεν ήταν απλώς χώροι περισυλλογής, αλλά ζωντανά περιβάλλοντα με χρώμα, άρωμα και κίνηση. Η όσφρηση, ειδικά, διαδραμάτιζε ουσιαστικό ρόλο στη θρησκευτική εμπειρία – τα ευωδιαστά αρώματα συνδέονταν με την καθαρότητα, τη μεταφυσική ανύψωση και την εύνοια των θεών.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, παρόλο που τα ίδια τα αρώματα δεν έχουν διασωθεί, η ύπαρξή τους αποδεικνύεται μέσα από αναπαραστάσεις, επιγραφές και αρχαιολογικά ευρήματα, όπως μικρά αγγεία μυροδοχείων και μεταλλικά στολίδια σε σχήμα γιρλάντας.

Η Θεϊκή Παρουσία Ήταν Ζωντανή

Η έρευνα της Σεσίλια Μπρόενς μας προσκαλεί να επανεξετάσουμε την εικόνα που έχουμε για την αρχαιότητα. Οι θεοί δεν κατοικούσαν μόνο στους ουρανούς, αλλά και στα ιερά, με τρόπο φυσικό, σχεδόν ανθρώπινο. Το άγαλμα ήταν το μέσο, αλλά η εμπειρία ήταν ολιστική: όραση, αφή, όσφρηση και συναίσθημα συνενώνονταν σε μια πράξη τιμής και σύνδεσης.

Οι θεοί ευωδίαζαν. Και μαζί τους, όλη η ιερότητα του κόσμου.

Συντάκτρια  Δέσποινα Μπλάτζα –https://morfeszois.com/