Υπάρχουν στιγμές που ο νους, κουρασμένος από την αδιάκοπη αναζήτηση και την ένταση των προσδοκιών, αντιδρά στην ίδια την επιθυμία. Είναι σαν μια εσωτερική κόπωση να τον οδηγεί να σωπάσει απέναντι σε όλες εκείνες τις φωνές που ψιθυρίζουν «θέλω». Σε έναν κόσμο που εξυμνεί τη φιλοδοξία, την πρόοδο και την αδιάκοπη εξέλιξη ως προϋποθέσεις επιτυχίας, η επιθυμία να μην επιθυμείς τίποτα μοιάζει παράδοξη. Κι όμως, πίσω από αυτή την αίσθηση κρύβονται βαθιές φιλοσοφικές, ψυχολογικές και πνευματικές ρίζες.

Φιλοσοφικές και πνευματικές διαστάσεις

Ο Βούδας δίδαξε πως η επιθυμία γεννά την οδύνη. Οι Στωικοί έψαχναν τη γαλήνη μέσα από την απαλλαγή από τα πάθη. Ο Χριστός μίλησε για τη μακαριότητα των «πτωχών τῷ πνεύματι». Ο Λάο Τσε δίδαξε ότι «για να γεμίσεις το δοχείο, πρώτα πρέπει να το αδειάσεις». Όλες αυτές οι παραδόσεις καταλήγουν σε μια κοινή διαίσθηση: όταν η επιθυμία παύει, εμφανίζεται κάτι πιο καθαρό, μια εμπειρία πληρότητας που δεν στηρίζεται στην προσκόλληση.

Η μη επιθυμία εδώ δεν είναι άρνηση της ζωής αλλά ένας τρόπος να τη ζήσεις με περισσότερη ακρόαση, παρουσία και εσωτερική διαύγεια.

Ψυχολογία και κόπωση από το «περισσότερο»

Στον σύγχρονο άνθρωπο, η ανάγκη για μη επιθυμία αντανακλά συχνά μια ψυχολογική αντίδραση. Όταν κάθε στόχος συνοδεύεται από deadlines, πλάνα και απαιτήσεις, το ψυχικό σύστημα εξαντλείται. Η επαγγελματική εξουθένωση που περιγράφει η ψυχολόγος Christina Maslach είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα: η ψυχή αποσύρεται όχι από αδιαφορία, αλλά επειδή έχει φτάσει στα όριά της.

Σε τέτοιες στιγμές, η μη επιθυμία δεν είναι παραίτηση· είναι αναζήτηση ησυχίας, ανάγκη να αδειάσει το τραπέζι από υπερβολικούς στόχους.

Απάθεια ή νηφαλιότητα;

Στη Δύση η απάθεια συχνά συγχέεται με αδυναμία. Όμως στις μεγάλες πνευματικές παραδόσεις η αποδέσμευση από την επιθυμία περιγράφεται ως επίγνωση και νηφαλιότητα.

• Ο Στωικός δεν αποφεύγει τον κόσμο, τον αντιμετωπίζει χωρίς να εξαρτάται από αυτόν.

• Ο Ζεν μοναχός δεν αρνείται τις ανάγκες του σώματος· τις παρατηρεί χωρίς προσκόλληση.

• Ο χριστιανικός ησυχασμός αναζητά την πληρότητα μέσα στη σιωπή, όχι στην άρνηση.

Η απάθεια λοιπόν, ως συνειδητή επιλογή, ανοίγει τον δρόμο σε μια ήρεμη εγρήγορση.

Από το κενό στο παρόν

Η εμπειρία της μη επιθυμίας δεν είναι ίδια για όλους. Μπορεί να βιωθεί είτε ως κενότητα είτε ως ανακούφιση, ανάλογα με την πρόθεση. Το αν σωπαίνεις επειδή δεν αντέχεις άλλο ή επειδή συνειδητά επιλέγεις την παύση, κάνει τη διαφορά.

Όπως τονίζει ο ψυχοθεραπευτής Mark Epstein, η αληθινή απελευθέρωση δεν προκύπτει από την κατάκτηση της επιθυμίας αλλά από την κατανόησή της. Όταν σταματάμε να θέλουμε να ελέγχουμε τη ζωή, αρχίζουμε να συμβιώνουμε μαζί της.

Η μη επιθυμία ως πνευματική ελευθερία

Η μη επιθυμία δεν είναι άρνηση της χαράς· αντίθετα, την ελευθερώνει από το βάρος της επίτευξης. Όπως είπε ο Δαλάι Λάμα, «μερικές φορές, το να μη συμβεί αυτό που επιθυμείς είναι μια θαυμάσια τύχη».

Η σιωπή της επιθυμίας ανοίγει χώρο για ελευθερία, αγάπη χωρίς όρους και δράση χωρίς προσδοκία. Όπως τόνιζε ο Thomas Merton, «η πνευματική ζωή αρχίζει εκεί που σταματά η ανάγκη να αποδείξεις κάτι».

Στο τέλος, η επιθυμία να μην επιθυμείς τίποτα δεν είναι παραίτηση· είναι μια πρόσκληση σε μια πιο αυθεντική μορφή ελευθερίας. Μια ζωή που δεν εξαρτάται από το «να έχεις», αλλά από το να είσαι.

Θέλεις περισσότερα άρθρα;  Ακολούθησέ μας στο https://www.facebook.com/profile.php?id=61574820057874  και το https://www.instagram.com/morfeszois/  για να μη χάνεις τίποτα!

Αν αυτό το άρθρο σου άνοιξε νέους τρόπους σκέψης, συνέχισε να εξερευνάς τον κόσμο των εναλλακτικών ιδεών μέσα από τις υπόλοιπες σελίδες της κατηγορίας  https://morfeszois.com/katigories/enallaktika/

Συντάκτρια  Δέσποινα Μπλάτζα https://morfeszois.com/