Υπάρχει μια παράξενη, σχεδόν απαγορευμένη αλήθεια που σπάνια ομολογούμε, ακόμη και στον εαυτό μας: πολλές φορές η δυσφορία, η θλίψη ή η μιζέρια μας προσφέρουν μια ιδιότυπη ανακούφιση. Παρόλο που εξουθενώνουν, είναι γνώριμες. Και η γνώριμη δυστυχία, όσο κι αν πονά, συχνά φέρνει λιγότερο άγχος από την αβεβαιότητα της αλλαγής.

Η ψυχολογία του πόνου ως ταυτότητα

Η ψυχοθεραπευτική εμπειρία δείχνει πως πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν έναν ισχυρό δεσμό με τον συναισθηματικό τους πόνο. Δεν τον επιλέγουν συνειδητά, αλλά μέσα από αυτόν δομείται η αίσθηση του εαυτού. Μια γυναίκα που μεγάλωσε σε περιβάλλον απόρριψης μπορεί να εσωτερικεύσει την ιδέα ότι είναι «εκείνη που δεν αγαπιέται». Αν αυτό διατηρηθεί για χρόνια, η πεποίθηση γίνεται μέρος της ταυτότητάς της. Έτσι, ακόμα και όταν προκύψει μια ευκαιρία για υγιή σχέση, κάτι μέσα της αντιστέκεται· η αγάπη μοιάζει ξένη, η φροντίδα απειλητική, και ο πόνος οικείος.

Δευτερογενή οφέλη: Η άνεση της δυσφορίας

Η ψυχολογία αναφέρει τα “δευτερογενή οφέλη” από τη δυσφορία: τα έμμεσα πλεονεκτήματα της διατήρησης ενός προβλήματος. Για παράδειγμα:

• Προσέλκυση προσοχής ή φροντίδας.

• Αποφυγή απαιτητικών ευθυνών ή αλλαγών.

• Διατήρηση της συνοχής, αφού η ταυτότητα χτίζεται γύρω από αυτή τη συνθήκη.

Η δυσφορία είναι αληθινή, αλλά η ανακούφιση που προσφέρει μέσω αυτών των μηχανισμών δυσκολεύει την αλλαγή. Μια γυναίκα με χρόνιο άγχος μπορεί, παρά την επιβάρυνση, να επωφελείται από την προστασία και την κατανόηση των γύρω της. Η πλήρης θεραπεία μπορεί να απειλήσει την ισορροπία αυτών των σχέσεων.

Η αντίσταση στην αλλαγή και ο φόβος του κενού

Η αλλαγή απαιτεί την εγκατάλειψη της παλιάς αφήγησης. Όταν κάποιος ορίζει τον εαυτό του ως θύμα ή αδικημένο, η αλλαγή φαίνεται υπαρξιακό ρίσκο. Ένας άνδρας που νιώθει συνεχώς επαγγελματική αποτυχία μπορεί να αντιστέκεται σε νέες ευκαιρίες – όχι από τεμπελιά, αλλά γιατί η επιτυχία θα καταρρεύσει τη γνωστή αφήγηση που του επέτρεπε να νοηματοδοτεί την αποτυχία.

Όταν η μιζέρια γίνεται ασφάλεια

Η μιζέρια είναι προβλέψιμη και σταθερή. Η ελπίδα, αντίθετα, είναι ριψοκίνδυνη: κάθε νέα προσπάθεια ενέχει πιθανότητα αποτυχίας. Για πολλούς, είναι πιο ασφαλές να μην προσπαθήσουν. Οι απαντήσεις σε ψυχοθεραπευτικές ερωτήσεις όπως «Τι φοβάσαι αν αρχίσεις να νιώθεις καλά;» αποκαλύπτουν φόβους όπως: «Δεν θα ξέρω πώς να είμαι ευτυχισμένος» ή «Θα περιμένω ξανά κάτι κακό». Ο φόβος του φωτός, της χαράς, είναι κοινός και ισχυρός.

Το ασυνείδητο κέρδος του παλαιού πόνου

Η ταύτιση με τον πόνο προσφέρει δομική σταθερότητα. Όταν κάποιος συνηθίζει να είναι αδικημένος ή θλιμμένος, ακόμα και μικρές αλλαγές μπορεί να προκαλέσουν αποδιοργάνωση. Η ψυχαναλυτική παράδοση δείχνει πως η “επανάληψη” παλαιών πόνων αποτελεί προσπάθεια να αλλάξει το αποτέλεσμα, αλλά όσο αναπαράγουμε τις ίδιες δομές, η αλλαγή δεν έρχεται. Το «γνωστό κακό» γίνεται λιγότερο τρομακτικό από το «άγνωστο καλό».

Μικρές πράξεις αντίστασης στην ίδια μας την ιστορία

Η έξοδος από τη μιζέρια ξεκινά από μικρές, επίμονες πράξεις:

• Αμφισβήτηση της αρνητικής ταυτότητας: «Μήπως δεν είμαι ανίκανος;»

• Επιτρεπόμενη ηδονή χωρίς ενοχές.

• Αναγνώριση ότι η δυσφορία είναι κατάσταση, όχι ταυτότητα.

Η ψυχοθεραπεία δεν πείθει για “θετικότητα”, αλλά βοηθά να διακρίνουμε πότε η παλιά ταυτότητα, όσο πονεμένη κι αν είναι, δεν εξυπηρετεί πια.

Δεν είναι εύκολο να αποχωριστεί κανείς τον πόνο του· είναι συχνά η μοναδική γνώριμη γλώσσα. Όμως η μιζέρια δεν είναι ζωή αλλά τρόπος αποφυγής της. Η αλλαγή απαιτεί μόνο προθυμία και θάρρος να αφήσουμε πίσω ό,τι κάποτε μας προστάτευε – ακόμη και τον ίδιο μας τον πόνο.

Θέλεις περισσότερα άρθρα;  Ακολούθησέ μας στο https://www.facebook.com/profile.php?id=61574820057874  και το https://www.instagram.com/morfeszois/  για να μη χάνεις τίποτα!

Αν αυτό το άρθρο σου άνοιξε νέους τρόπους σκέψης, συνέχισε να εξερευνάς τον κόσμο των εναλλακτικών ιδεών μέσα από τις υπόλοιπες σελίδες της κατηγορίας  https://morfeszois.com/katigories/enallaktika/

Συντάκτρια  Δέσποινα Μπλάτζα https://morfeszois.com/