Για δεκαετίες, η ιδέα ότι η κατάθλιψη προκαλείται από «χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο», κυρίως λόγω έλλειψης σεροτονίνης, κυριάρχησε στον δημόσιο διάλογο. Ήταν μια αφήγηση απλή και λειτουργική: εάν το πρόβλημα είναι χημικό, τότε υπάρχει και χημική λύση. Αυτή η προσέγγιση απλοποίησε την κατανόηση της ψυχικής νόσου, μείωσε το στίγμα και διευκόλυνε τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Όμως, ήταν και παραπλανητική.

Στην πραγματικότητα, η υπόθεση της «σεροτονίνης» δεν αποτέλεσε ποτέ πλήρη εξήγηση για την κατάθλιψη. Μελέτες – όπως εκείνη της ψυχιάτρου Joanna Moncrieff το 2022 – αποδεικνύουν πως δεν υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν τη θεωρία της σεροτονινικής ανεπάρκειας ως κύριας αιτίας. Η σύνδεση ανάμεσα σε χαμηλή σεροτονίνη και καταθλιπτικά συμπτώματα ήταν περισσότερο υπόθεση εργασίας παρά αποδεδειγμένο γεγονός.

Η κατάθλιψη δεν εξηγείται με έναν μόνο μηχανισμό

Η σύγχρονη ψυχιατρική αναγνωρίζει την κατάθλιψη ως μια πολυπαραγοντική διαταραχή. Βιολογικοί παράγοντες, ψυχολογικά τραύματα, κοινωνικές πιέσεις, περιβαλλοντικές συνθήκες και προσωπικές αφηγήσεις συνθέτουν ένα πολύπλοκο πλέγμα αιτιών. Δεν μπορούμε να εξηγήσουμε την εμπειρία της κατάθλιψης με απλές βιοχημικές ισορροπίες – ούτε να θεραπεύσουμε κάποιον χωρίς να τον ακούσουμε.

Τα αντικαταθλιπτικά – όπως οι SSRIs – έχουν σίγουρα τη θέση τους στην κλινική πρακτική, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σοβαρής κατάθλιψης. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους δεν σημαίνει αυτόματα πως η αιτία είναι η βιοχημική ανισορροπία. Η ανακούφιση δεν ισοδυναμεί με εξήγηση – και η εξήγηση δεν μπορεί να παρακάμπτει την ανθρώπινη εμπειρία.

Ο κίνδυνος της μονοδιάστατης ερμηνείας

Όταν περιορίζουμε την κατάθλιψη σε ένα βιολογικό μοντέλο, αφαιρούμε από το άτομο τη φωνή του. Η θεραπευτική σχέση γίνεται τεχνική, όχι ουσιαστική. Ο πάσχων προσδοκά λύσεις μόνο από το φάρμακο, ενώ αγνοεί τη σημασία της ψυχοθεραπείας, της κοινωνικής υποστήριξης ή της αλλαγής περιβάλλοντος. Η ασθένεια παύει να είναι βίωμα – γίνεται «βλάβη» που διορθώνεται.

Κλινικοί όπως ο Allen Frances (πρώην πρόεδρος της επιτροπής DSM-IV) και η Nancy Andreasen τονίζουν την ανάγκη πολυδιάστατης προσέγγισης. Η ψυχική νόσος δεν είναι αποσπασμένη από το υποκείμενο, τις σχέσεις του, το περιβάλλον του και την προσωπική του αφήγηση.

Ακούμε, δεν «διορθώνουμε»

Η αμφισβήτηση της θεωρίας της σεροτονίνης δεν σημαίνει απόρριψη της ψυχιατρικής ή των φαρμάκων. Αντιθέτως, ανοίγει τον δρόμο για μια θεραπευτική σχέση πιο ανθρώπινη, πιο συμμετοχική. Δεν θεραπεύουμε την κατάθλιψη – ακούμε εκείνον που τη ζει. Ίσως τότε να αρχίσει και η πραγματική ίαση.

Αν αυτό το άρθρο σου πρόσφερε κάτι πολύτιμο, συνέχισε να φροντίζεις το σώμα και το μυαλό σου μέσα από τις υπόλοιπες σελίδες της κατηγορίας  https://morfeszois.com/katigories/ygeia/

Συντάκτρια  Δέσποινα Μπλάτζα –https://morfeszois.com/