Φιλότιμο: Γιατί δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα;

Υπάρχουν λέξεις που κουβαλούν έναν ολόκληρο κόσμο μέσα τους. Το φιλότιμο είναι μία από αυτές – ίσως η πιο χαρακτηριστική ελληνική λέξη που οι ξένες γλώσσες αδυνατούν να αποδώσουν. Δεν είναι θέμα γραμματικής ή λεξιλογίου· είναι θέμα ψυχής.

Τα τελευταία χρόνια, το διεθνές κοινό ήρθε ξανά σε επαφή με αυτή την έννοια μέσα από το βίντεο «Το Ελληνικό Μυστικό», όπου 29 σπουδαίοι Έλληνες προσπαθούν να εξηγήσουν τι σημαίνει «φιλότιμο». Το συμπέρασμα είναι κοινό:
Το φιλότιμο δεν εξηγείται. Μόνο βιώνεται.

Μια έννοια με πολλές διαστάσεις

Το φιλότιμο δεν είναι απλώς μια αρετή. Είναι ένα σύνολο αξιών που δύσκολα περιγράφεται:

• Αξιοπρέπεια

• Τιμή και ήθος

• Περηφάνια

• Ευθύνη και συνέπεια

• Γενναιοδωρία χωρίς αντάλλαγμα

• Αυτοθυσία για τον άλλον

Είναι ο άνθρωπος που κάνει «το κάτι παραπάνω» γιατί το αισθάνεται. Είναι η πράξη που γίνεται χωρίς να τη δει κανείς. Είναι η βαθιά ανάγκη να είσαι συνεπής με το σωστό.

Η ελληνική ταυτότητα σε μια λέξη

Το φιλότιμο διατρέχει την ελληνική καθημερινότητα: στη σχέση με την οικογένεια, στους δεσμούς της κοινότητας, στην υπερηφάνεια για τις ρίζες και την κληρονομιά μας.

Γι’ αυτό και πολλοί ερευνητές το περιγράφουν ως τον πυρήνα της ελληνικής ταυτότητας.

Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κάτοικοι της Κρήτης προστάτεψαν συμμαχικούς στρατιώτες ρισκάροντας τη ζωή τους. Δεν περίμεναν ανταμοιβή.
Έκαναν αυτό που θεωρούσαν «χρέος».
Αυτό είναι φιλότιμο: η πράξη που σε ορίζει ως άνθρωπο.

Το Washington Oxi Day Foundation προσπάθησε με το βίντεο «Το Ελληνικό Μυστικό» να εξηγήσει στο παγκόσμιο κοινό αυτή την ιδιαίτερη ελληνική αξία.
Το φιλότιμο παραμένει αμετάφραστο, όχι γιατί είναι ακατανόητο, αλλά γιατί η ουσία του δεν χωρά σε μια λέξη.

Το φιλότιμο που… χάνεται;

Παρότι αποτελεί θεμέλιο της ελληνικής κουλτούρας, τα τελευταία χρόνια πολλοί παρατηρούν ότι το φιλότιμο αρχίζει να φθίνει μέσα στην ίδια την ελληνική κοινωνία.
Οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας, η πίεση, η αποξένωση και η οικονομική ανασφάλεια φαίνεται να έχουν “θολώσει” μια αξία που άλλοτε ήταν αυτονόητη.

Δεν σημαίνει ότι έπαψε να υπάρχει·
σημαίνει ότι χρειάζεται να ξαναβρεί τη θέση του στη σύγχρονη ζωή.
Να ξαναγίνει κριτήριο συμπεριφοράς, πράξης, ανθρωπιάς.
Να θυμηθούμε ότι το φιλότιμο δεν είναι παλιός μύθος — είναι τρόπος να είμαστε άνθρωποι.

Η κυριολεκτική του ρίζα: “Φίλος της τιμής”

Η λέξη χωρίζεται στα δύο:
φίλος + τιμή.
Και περιγράφει έναν άνθρωπο που αγαπά την τιμή, το ήθος και τις αξίες του — και πράττει ανάλογα.

Φιλότιμο είναι να δίνεις χωρίς να περιμένεις.
Να στηρίζεις χωρίς να σε υποχρεώνει κανείς.
Να κάνεις το σωστό, ακόμη κι όταν κανείς δεν κοιτά.

Γιατί τελικά δεν μεταφράζεται;

Ίσως επειδή το φιλότιμο δεν είναι απλώς μια λέξη, αλλά μια εμπειρία.
Ένα αξιακό σύστημα που διαμορφώνει χαρακτήρες και κοινωνίες.
Μια δυνατότητα που κουβαλά ο Έλληνας μέσα του — ακόμη κι αν κάποιες φορές ξεχνά να τη χρησιμοποιήσει.

Το φιλότιμο δεν είναι κάτι που χάνεται.
Είναι κάτι που ξυπνά.

Αν αυτό το άρθρο σου κίνησε το ενδιαφέρον, συνέχισε να εξερευνάς τον κόσμο του πολιτισμού μέσα από τις υπόλοιπες σελίδες της κατηγορίας  https://morfeszois.com/katigories/politismos/

Θέλεις περισσότερα άρθρα;  Ακολούθησέ μας στο https://www.facebook.com/profile.php?id=61574820057874  και το https://www.instagram.com/morfeszois/  για να μη χάνεις τίποτα!

Συντάκτρια  Δέσποινα Μπλάτζα –https://morfeszois.com/